Ze schieten als paddenstoelen uit de grond: windturbines. Uit een snelle scan op diverse nieuwswebsites, blijkt dat veel gemeenten in Nederland worden geconfronteerd met de plaatsing van deze molens. Inwoners van onder andere Wijk bij Duurstede, Amsterdam (IJburg) en Deventer zien de turbines aan de horizon herrijzen.
Het gaat niet om kleine molens, maar om reusachtige bouwwerken met een hoogte van ruim 200 meter. Ter vergelijking: de Euromast in Rotterdam is 185 meter hoog. Voldoende reden om als bewoners van zo’n gebied kritisch te zijn. Begrijp me niet verkeerd, het opwekken van duurzame energie is een noodzaak, maar ik zie ook risico’s ontstaan door het plaatsen van grote aantallen windturbines dicht bij woonwijken.
Op enkele honderden meters van woningen een windturbine plaatsen, resulteert in geluidsoverlast en slagschaduw voor omwonenden. Om dit te voorkomen worden windturbines regelmatig stilgezet. Daarmee wordt echter geen bijdrage geleverd aan de hoognodige, duurzame energieopwekking. Een stilstaande windturbine is naast een smet op het landschap, een verspilling van de energie die in de realisatie is gestoken én van de toegekende subsidies.
Regionale Energiestrategie vs gezamenlijk belang
Onderdeel van het Klimaatakkoord is dat elke regio bepaalt hoe en waar duurzame elektriciteit kan worden opgewekt: de regionale aanpak boven de landelijke aanpak verkiezen, is een mooi startpunt. Deze werkwijze wordt met de Regionale Energiestrategie (RES) vastgelegd. Oog voor details, belangen van burgers en natuurorganisaties, gebruik maken van lokale initiatieven en maatwerk: het wordt allemaal mogelijk door een regionale aanpak. Klinkt goed!
Helaas lijkt ons gezamenlijke belang van het behalen van de klimaatdoelen, waarbij oog is voor ieders belang, soms tot een paradepaardje van lokale besturen gedegradeerd. Het blijven inzetten op bepaalde oplossingsrichtingen – zonder belangen af te wegen, zonder aangedragen alternatieven te overwegen en de zorgen van burgers serieus te nemen – lijkt de norm. Er worden bewonersavonden georganiseerd, waarbij burgers nauwelijks aan het woord komen. Het creëren van voldoende draagvlak, wordt door sommige lokale bestuurders als last ervaren. Een wethouder verwoordde dit onlangs als de ‘verkeerde denkbeelden’ van burgers die weggenomen moesten worden. Bij veel bewoners schoot dit in het verkeerde keelgat. En terecht! Hoezo hebben bewoners verkeerde denkbeelden? Zij weten immers zeer goed wat lokaal kan en wat niet. Zorgen over gezondheidsrisico’s komen niet zomaar uit de lucht vallen, maar blijken uit literatuur en nadelige effecten bij reeds gerealiseerde windturbines bij woonwijken.
Niet de lusten, wel de lasten
Besturen benoemen vaak dat het bezwaar van omwonenden horizonvervuiling en slagschaduw is. Persoonlijk hoor ik in mijn omgeving en in de media ook andere bezwaren. Natuurlijk vinden velen deze turbines niet fraai, maar de zorg van omwonenden heeft betrekking op gezondheid en effect op de lokale natuur. Niet op esthetica. De meesten mensen zijn zich bewust dat duurzame energie een noodzaak is. Ik – en ongetwijfeld vele anderen met mij – wil ten behoeve van de opwekking van duurzame energie heus wel interen op woongenot. Echter moet daar iets tegenover staan. Omwonenden delen niet in de opbrengsten, maar krijgen wel te maken met de (over)lasten.
Oproep: neem bezwaren serieus
Beste politiek, het is te gek voor woorden dat omwonenden zich moeten verenigen, fondsen moeten inzamelen en de media moeten opzoeken om gehoord te worden. De huidige aanpak vormt geen gezamenlijke aanpak, maar is team ‘politiek/energiesector’ tegen team ‘omwonenden’. Behandel bezwaren van omwonenden niet als iets dat je zo snel mogelijk van tafel veegt, maar beschouw deze bezwaren serieus en reëel. Bedenk mitigerende maatregelen en onderzoek of dit een positief effect heeft op het bezwaar. Voorbeelden van maatregelen: harde afspraken over stilzetten, de turbine 100 meter verder weg zetten, subsidies op geluidsisolatie, etc.
Kortom, ga het gesprek aan mét elkaar en luister oprecht. Vanuit mijn professie zou je het kunnen aanvliegen als risicomanagement: elk aangedragen risico wordt serieus genomen totdat het tegendeel bewezen is of het risico door alle belanghebbenden geaccepteerd wordt. Negatieve gezondheidseffecten door laagfrequent geluid worden vaak gebagatelliseerd om windturbines toch te realiseren. Men moet serieus aan de slag om met omwonenden passende maatregelen uit te werken om het laagfrequent geluid te beperken en de gevolgen daarvan. Dan zou het zelfs kunnen dat we met z’n allen de gevolgen (deels) accepteren. Het is tenslotte altijd een beetje geven en nemen in het leven. Dat geldt voor bewoners én voor politiek.
Melchert Rijks, Consultant
